पोटनिवडणुकीत कोणत्या राज्यात कोणत्या पक्षाला झाला फायदा

नवी दिल्ली,दि.13: सात राज्यांतील 13 विधानसभा जागांवर झालेल्या पोटनिवडणुकांचे निकाल आले आहेत. केंद्रातील सत्ताधारी भाजपला या निवडणुकीत फटका बसला आहे. त्याचबरोबर विरोधी आघाडीने 13 पैकी 10 जागा जिंकल्या आहेत. विरोधी पक्षांपैकी टीएमसी आणि काँग्रेसला सर्वाधिक फायदा झाला आहे. हिमाचल प्रदेशमध्ये मुख्यमंत्री सुखविंदर सिंग सुखू यांच्या पत्नी कमलेश ठाकूर यांनीही निवडणुकीत विजय मिळवला आहे. 

पोटनिवडणुकांचे निकाल जाहीर

ज्या विधानसभा जागांवर शनिवारी पोटनिवडणुकीचे निकाल जाहीर झाले त्यात बिहारच्या रुपौली, पश्चिम बंगालचे रायगंज, राणाघाट दक्षिण, बागडा आणि माणिकतला, तामिळनाडूचे विक्रवंडी, मध्य प्रदेशचे अमरवाडा, उत्तराखंडचे बद्रीनाथ आणि मंगलोर, पंजाबचे जालंधर पश्चिम आणि हमाचल आणि दे राज्यातील नालागड विधानसभा जागांचा समावेश आहे. 

ज्या जागांवर पोटनिवडणूक झाली त्या जागांवर भाजप आणि अपक्ष उमेदवारांनी प्रत्येकी सर्वाधिक तीन जागा जिंकल्या होत्या. काँग्रेसने दोन जागा जिंकल्या होत्या. तर टीएमसी, बसपा, जेडीयू, आप आणि द्रमुकचे प्रत्येकी एक उमेदवार विजयी झाले होते.

भाजपला मोठा धक्का

ज्या राज्यांमध्ये पोटनिवडणूक झाली, त्यात पश्चिम बंगालमध्ये सर्वाधिक चार जागा होत्या. भाजपच्या विद्यमान आमदारांच्या पक्षांतरामुळे रायगंज, राणाघाट दक्षिण आणि बगदा या तीन जागांवर पोटनिवडणूक झाली. माणिकतलामध्ये टीएमसी आमदाराच्या मृत्यूमुळे पोटनिवडणूक झाली आहे. आजच्या निकालात राज्यातील सत्ताधारी टीएमसीने भाजपला मोठा धक्का दिला आहे. ज्या चार जागांसाठी पोटनिवडणुका झाल्या आहेत त्यापैकी 2021 च्या विधानसभा निवडणुकीत भाजपने तीन जागा जिंकल्या होत्या तर एक टीएमसीकडे गेली होती. यावेळी तृणमूलने चारही जागा काबीज केल्या आहेत. 

पश्चिम बंगालमध्ये रायगंजमध्ये कृष्णा कल्याणी, बागडामध्ये मधुपर्णा ठाकूर, राणाघाट दक्षिणमध्ये मुकुटमणी अधिकारी आणि माणिकतलामध्ये सुप्ती पांडे विजयी झाल्या आहेत. भाजपमधून आलेल्या तीन आमदारांपैकी टीएमसीने या पोटनिवडणुकीत दोघांना संधी दिली तर एकाला तिकीट मिळाले नाही. मात्र, नुकत्याच पार पडलेल्या लोकसभा निवडणुकीत कृष्णा कल्याणी, मुकुटमणी अधिकारी आणि विश्वजित दास यांना पराभवाला सामोरे जावे लागले. याशिवाय माणिकतलामध्ये टीएमसीने दिवंगत नेते साधन पांडे यांच्या पत्नी सुप्ती पांडे यांना उमेदवारी दिली आहे. टीएमसीचे विद्यमान आमदार साधना पांडे यांचे फेब्रुवारी 2022 मध्ये निधन झाले. 

हिमाचल प्रदेशात काँग्रेसला फायदा

या पोटनिवडणुकीत हिमाचल प्रदेश हे पश्चिम बंगालनंतरचे सर्वात महत्त्वाचे राज्य होते. राज्यातील देहरा, हमीरपूर आणि नालागढ या तीन विधानसभा जागांसाठी पोटनिवडणूक झाली. राज्यात काँग्रेसने तीनपैकी दोन जागांवर विजय मिळवला आहे. तर गतवेळच्या तुलनेत भाजपला एका जागेचा फायदा झाला आहे. 

या वर्षी मार्चमध्ये तीन अपक्ष आमदार होशियार सिंग (डेहरा), आशिष शर्मा (हमीरपूर) आणि केएल ठाकूर (नालागढ) यांनी आमदारकीचा राजीनामा दिला होता. हे तेच आमदार होते ज्यांनी २७ फेब्रुवारीला झालेल्या राज्यसभा निवडणुकीत भाजपच्या बाजूने मतदान केले होते. नंतर या आमदारांनी भाजपमध्ये प्रवेश केला. भाजपने त्यांच्या जागेवरून माजी आमदारांना उमेदवारी दिली पण हमीरपूरमधून फक्त आशिष शर्मा जिंकू शकले. विशेष म्हणजे नुकत्याच झालेल्या लोकसभा निवडणुकीत भाजपला तीनही विधानसभा मतदारसंघात आघाडी मिळाली होती. 

मुख्यमंत्री सुखविंदर सिंह सुखू यांच्या पत्नी कमलेश ठाकूर या काँग्रेसकडून देहरा मतदारसंघातून उमेदवार होत्या. त्यांनी भाजपच्या होशियार सिंह यांचा पराभव केला आहे. मुख्यमंत्री सुखू यांच्या गृहजिल्ह्यातील हमीरपूरमध्ये माजी अपक्ष आमदार आशिष शर्मा यांनी काँग्रेसच्या पुष्पेंद्र वर्मा यांचा पराभव केला. तर नालागडमध्ये काँग्रेसच्या हरदीपसिंग बावा यांनी भाजपच्या तिकिटावर निवडणूक लढवलेले माजी अपक्ष आमदार केएल ठाकूर यांचा पराभव केला. भाजपचे बंडखोर हरप्रीत सैनी यांनी पक्षाचा पराभव करण्यात मोठा वाटा उचलला. हरप्रीत सैनी यांना एकूण 13,025 मते मिळाली तर भाजपचे उमेदवार केएल ठाकूर यांच्या पराभवाचे अंतर 8,990 इतके होते. 

पोटनिवडणुकीच्या निकालात उत्तराखंडमध्येही काँग्रेसच्या जागा वाढल्या आहेत. राज्यात दोन जागांवर पोटनिवडणूक झाली असून त्यात विरोधी काँग्रेसला यश मिळाले आहे. 2022 च्या विधानसभा निवडणुकीत काँग्रेसने एक जागा जिंकली होती आणि बसपाला एक जागा मिळाली होती. शनिवारी जाहीर झालेल्या निकालानंतर राज्यात बसपाचा एकमेव आमदार उरला आहे. मंगळूरचे बसप आमदार सरवत करीम अन्सारी यांचे गेल्या वर्षी ऑक्टोबरमध्ये निधन झाल्याने पोटनिवडणूक झाली. मुस्लीम आणि दलितबहुल मंगळूरची जागा भाजपने कधीच जिंकली नव्हती आणि यावेळीही निकाल बदलला नाही. ही जागा यापूर्वी काँग्रेस किंवा बसपाकडे होती. यावेळी काँग्रेसचे उमेदवार काझी मोहम्मद निजामुद्दीन यांनी निकराच्या लढतीत भाजपच्या कर्तारसिंह भडाना यांचा अवघ्या 422 मतांनी पराभव केला. बसपाचे माजी आमदार सरवत करीम अन्सारी यांचा मुलगा उबेदुर रहमान तिसऱ्या क्रमांकावर आहेत. 

बद्रीनाथ या राज्यातील आणखी एक महत्त्वाच्या विधानसभेच्या जागेवरही पोटनिवडणूक झाली, जिथे काँग्रेसचा विजय झाला. काँग्रेसचे आमदार राजेंद्र भंडारी यांनी मार्चमध्ये राजीनामा देऊन भाजपमध्ये प्रवेश केल्याने ही जागा रिक्त झाली होती. बद्रीनाथमध्ये काँग्रेसच्या लखपत सिंग बुटोला यांनी भाजपच्या राजेंद्र भंडारी यांचा 5224 मतांनी पराभव केला. 

पंजाबमधील जालंधर पश्चिम विधानसभेची पोटनिवडणूक आम आदमी पक्षाने कायम ठेवली होती, ज्यामध्ये आम आदमी पक्षाला यश मिळाले. 2022 च्या पंजाब विधानसभा निवडणुकीच्या तुलनेत येथे कोणत्याही पक्षाला फायदा किंवा तोटा नाही. आपच्या विद्यमान आमदार शीतल अंगुराल यांनी पक्षाच्या आमदारपदाचा राजीनामा दिल्यानंतर ही पोटनिवडणूक झाली. अंगुरल यांनी AAP सोडली आणि मार्च 2024 मध्ये भाजपमध्ये प्रवेश केला. 

शनिवारी जाहीर झालेल्या निकालात जालंधर पश्चिम विधानसभा मतदारसंघातून आपचे मोहिंदर भगत विजयी झाले आहेत. त्यांनी भाजपच्या तिकीटावर असलेल्या अंगुराल यांचा 37,325 मतांनी पराभव केला. मोहिंदर भगत हे माजी मंत्री आणि भाजपचे माजी आमदार भगत चुन्नीलाल यांचे पुत्र आहेत. या लढतीत काँग्रेस तिसऱ्या क्रमांकावर आहे. जालंधरच्या माजी वरिष्ठ उपमहापौर आणि पाच वेळा नगरसेवक राहिलेल्या सुरिंदर कौर यांच्यावर पक्षाने जबाबदारी सोपवली होती. त्या रविदासिया समाजाच्या प्रमुख दलित नेत्या आहेत. 

दुसऱ्यांदा बिमा भारती पराभूत

येथे चिराग पासवान यांच्या एलजेपी (रामविलास) पक्षाचे बंडखोर शंकर सिंह यांनी झेंडा फडकावला आहे. अपक्ष म्हणून निवडणूक लढवलेल्या शंकर सिंह यांनी जेडीयूच्या कलाधर मंडळाचा ८,२४६ मतांनी पराभव केला. आरजेडीच्या उमेदवार विमा भारती तिसऱ्या स्थानावर आहेत.

या वर्षी मार्चमध्ये जेडीयूच्या विद्यमान आमदार बिमा भारती यांनी राजीनामा देऊन आरजेडीमध्ये प्रवेश केल्यानंतर रुपौली पोटनिवडणूक झाली आहे. याच विमा भारती राज्यात सत्ता परिवर्तनाच्या वेळी विरोधी छावणीत सामील झाल्या होत्या. नुकत्याच झालेल्या लोकसभा निवडणुकीतही विमा भारती या आरजेडीच्या उमेदवार होत्या. पूर्णिया जागेवर अपक्ष पप्पू यादव यांनी त्यांचा पराभव केला. अशाप्रकारे अवघ्या 40 दिवसांत बिमा भारती यांना दुसऱ्यांदा पराभवाला सामोरे जावे लागले आहे.

मध्य प्रदेशात पुन्हा एकदा काँग्रेसला धक्का

छिंदवाडा जिल्ह्यातील अमरवाडा विधानसभेची पोटनिवडणूकही रंजक होती. येथे चुरशीच्या लढतीत कमलेश शाह यांनी भाजपच्या तिकिटावर निवडणूक लढवत काँग्रेसचे उमेदवार धीरेन शाह यांचा ३०२७ मतांनी पराभव केला. गोंडवाना गणतंत्र पक्षाचे देवीराम भलावीही रिंगणात उतरले, त्यांनी काँग्रेसचे गणित बिघडवले. भलावी २८,७२३ मतांसह तिसऱ्या स्थानावर आहेत.

2023 मध्ये झालेल्या विधानसभा निवडणुकीत अमरवाड्यात काँग्रेसने बाजी मारली होती, ती आता भाजपने काबीज केली आहे. अशा प्रकारे भाजपने राज्यात आणखी एक जागा वाढवली आहे.

गेल्या निवडणुकीत काँग्रेसकडून विजयी झालेले कमलेश शहा यांनी आमदारकी सोडून भाजपमध्ये प्रवेश केला होता. त्यांच्या राजीनाम्यामुळे ही जागा रिक्त होऊन पोटनिवडणूक झाली. 2023 च्या विधानसभा निवडणुकीत अमरवाडासह छिंदवाडामधील आठही जागांवर कमलनाथ यांच्या नेतृत्वाखाली काँग्रेसने विजयाचा झेंडा फडकावला होता. त्याचवेळी लोकसभा निवडणुकीनंतर मुख्यमंत्री डॉ.मोहन यादव यांचीही पहिली परीक्षा उत्तीर्ण झाली आहे.

तामिळनाडू

राज्यातील विक्रवंडी विधानसभा जागा जिंकून द्रमुकने विधानसभेत आपले स्थान कायम ठेवले आहे. या निवडणुकीत पक्षाच्या अन्न्युर सिवा यांनी एनडीएचा सहयोगी पीएमकेचे सी. अंबुमणी यांचा ६७,७५७ मतांनी पराभव केला. द्रमुकचे विद्यमान आमदार एन पुगझेंथी यांचे यावर्षी ६ एप्रिल रोजी निधन झाल्याने ही जागा रिक्त झाली होती. राज्यातील प्रमुख विरोधी पक्ष AIADMK ने पोटनिवडणुकीवर बहिष्कार टाकला होता. 

कोणाचा फायदा आणि कोणाचा तोटा? 

संख्याबळाचा विचार केला तर या पोटनिवडणुकीत ममता बॅनर्जींचा पक्ष टीएमसीला सर्वाधिक फायदा झाला आहे. राज्यात ज्या चार जागांवर निवडणुका झाल्या, त्यापैकी फक्त एक जागा टीएमसीकडे होती. आता हे चौघेही ममतांच्या पक्षाने काबीज केले आहेत. अशा प्रकारे त्यांना तीन जागांचा फायदा झाला आहे. तसेच या निवडणुकीत काँग्रेसलाही फायदा झाला. निवडणुकीपूर्वी या १३ पैकी दोन जागा काँग्रेसकडे होत्या. आता त्यातील चार उमेदवार विजयी झाले आहेत. अशा प्रकारे या पोटनिवडणुकीत काँग्रेसला दोन जागा मिळाल्या आहेत. 

नुकसानाबद्दल बोलायचे झाले तर भाजप, बसपा आणि जेडीयूला जागांच्या बाबतीत नुकसान झाले आहे. पोटनिवडणुकीच्या १३ पैकी तीन जागांवर भाजपचे आमदार होते. आता त्यांची संख्या दोन झाली आहे. हिमाचल आणि मध्य प्रदेशमध्ये पक्षाला प्रत्येकी एक जागा मिळाली, परंतु बंगालमध्ये तीन जागा गमावल्यामुळे पक्षाच्या एकूण संख्येत तोटा झाला आहे. त्याचप्रमाणे बिहारमध्ये जेडीयूने आपली जागा गमावली तर उत्तराखंडमध्ये बसपाला पराभवाला सामोरे जावे लागले. द्रमुक, आम आदमी पक्ष आपापल्या जागा वाचवण्यात यशस्वी ठरले. त्याला ना नफा ना तोटा सहन करावा लागला.