नवी दिल्ली,दि.९: Supreme Court orders mandatory wearing of helmets: सोमवारी (७ ऑक्टोबर) सर्वोच्च न्यायालयाने देशभरातील रस्ते सुरक्षा उपाययोजना मजबूत करण्याच्या उद्देशाने अनेक महत्त्वाचे निर्देश जारी केले. २०१२ मध्ये आघाडीचे ऑर्थोपेडिक सर्जन डॉ. एस. राजशेखरन यांनी दाखल केलेल्या रिट याचिकेला उत्तर देताना, न्यायालयाने हेल्मेट वापर, चुकीच्या लेनमध्ये वाहन चालविण्यास मनाई, असुरक्षित ओव्हरटेकिंग, तेजस्वी एलईडी दिवे वापरणे आणि लाल-निळ्या स्ट्रोब दिवे आणि हॉर्नची अनधिकृत विक्री आणि गैरवापर यावर कडक अंमलबजावणी करण्याचे निर्देश दिले.
हेल्मेट सक्ती करण्याचे स्पष्ट निर्देश
सर्वोच्च न्यायालयाने दुचाकी वाहन चालकांना हेल्मेट सक्ती करण्याचे स्पष्ट निर्देश दिले आहेत. दुचाकी चालकाला डोक्याला गंभीर इजा झाल्याने मृत्यू झाल्याच्या अनेक घटना घडल्या आहेत. अनेकदा हेल्मेट घातलेले नसल्याने वाहन चालकाचा मृत्यू झाल्याचे समोर आले आहे. यामुळे न्यायालयाने वाहन चालकांना हेल्मेट सक्ती करण्याचे स्पष्ट निर्देश दिले आहेत.
देशभरात रस्ते अपघातांची भीषण वाढ पाहता वाहतूक कायद्यांची कठोर अंमलबजावणी आवश्यक ठरते. फक्त कायदे बनवून उपयोग नाही, त्यांची प्रभावी अंमलबजावणी न झाल्यास सार्वजनिक हिताचे उद्दिष्ट अपूर्ण राहते, असे सुप्रीम कोर्टाने म्हटले आहे.
न्यायालयाने म्हटले की, आम्ही सर्व राज्य सरकारे, केंद्रशासित प्रदेश आणि भारतीय राष्ट्रीय महामार्ग प्राधिकरण (NHAI) यांना दुचाकी चालक आणि प्रवाशांना हेल्मेट घालण्याची सक्ती करणाऱ्या कायद्यातील तरतुदींची काटेकोरपणे अंमलबजावणी करण्याचे निर्देश देतो. विविध ठिकाणी बसवलेल्या कॅमेऱ्यांद्वारे, म्हणजेच ई-अंमलबजावणी यंत्रणेद्वारे या नियमांचे काटेकोरपणे पालन सुनिश्चित केले पाहिजे. वरील उल्लंघनांच्या अंमलबजावणीसाठी उपलब्ध असलेल्या यंत्रणा या न्यायालयाच्या निदर्शनास आणून दिल्या जातील.
न्यायमूर्ती जे.बी. पारडीवाला आणि के.व्ही. विश्वनाथन यांच्या खंडपीठाने अलिकडच्या अधिकृत सरकारी आकडेवारीचा विचार केल्यानंतर हे निर्देश दिले. या आकडेवारीनुसार, २०२३ मध्ये रस्ते अपघातात ३५,००० हून अधिक पादचाऱ्यांचा मृत्यू झाला आणि ५४,००० हून अधिक दुचाकीस्वार/प्रवाशांचा हेल्मेट न घातल्यामुळे मृत्यू झाला.
रस्ते वाहतूक आणि महामार्ग मंत्रालयाने (MoRTH) ‘भारतातील रस्ते अपघात २०२३’ मध्ये प्रकाशित केलेल्या या आकडेवारीवरून असे दिसून येते की २०२३ मध्ये भारतात १,७२,८९० रस्ते अपघातात मृत्यू झाले होते. ही संख्या सतत वाढत आहे.
महत्त्वाचे निर्देश
दुचाकीस्वार आणि मागे बसणाऱ्यांना सक्तीच्या हेल्मेटची अंमलबजावणी करावी.
राँग साइड वाहन चालविणे व लेन शिस्तभंगावर कारवाई करावी.
वाहनावरील एलईडी हेडलाइट्स, लाल-निळे फ्लॅश लाइट्स आणि बेकायदेशीर सायरनविरुद्ध वाहनजप्ती करून दंडात्मक मोहीम राबवावी.
स्वयंचलित कॅमेरे, लेन मार्किंग, डायनॅमिक लायटिंग, रंबल स्ट्रिप्स आणि टायर किलर्स यांसारख्या तांत्रिक उपाययोजना राबवाव्यात.
रिअल-टाइम डॅशबोर्ड तयार करून लेन उल्लंघनाची
माहिती जनतेसमोर आणावी. यामुळे जनजागृती वाढेल.
