दि.3: प्लास्टिक (Plastic) आपल्या जीवनाचा एक महत्त्वाचा भाग बनला आहे. पर्यावरणाला जेवढा धोका आहे, तेवढाच तो आपल्या आरोग्यालाही आहे. प्लास्टिकशी निगडीत रसायनांच्या सतत संपर्कामुळे तुम्हाला हृदयाशी संबंधित आजारांना सामोरे जावे लागू शकते. तसेच तुमच्या कोलेस्टेरॉलची पातळी वाढू शकते. नुकत्याच झालेल्या एका अभ्यासातून ही धोकादायक माहिती समोर आली आहे.
कॅलिफोर्निया विद्यापीठाच्या शास्त्रज्ञांनी हा अभ्यास केला आहे. ज्यामध्ये असे सांगितले आहे की आपल्या आजच्या जीवनशैलीत दोन प्रकारचे प्लास्टिक थेट शरीरात जात आहे, ज्यांना पैथेलेट प्लास्टीसाइजर (phthalate plasticizers) म्हणतात. त्यांचे मूळ रसायन बाइस्फेनॉल (Bisphenol) आहे. त्यामुळे हृदयाशी संबंधित आजारांचा धोका वाढत आहे. या बेस केमिकलचा वापर करून प्लास्टिक अधिक टिकाऊ बनवले जाते.
DCHP नावाचे रसायन शरीर खराब करत आहे
कॅलिफोर्निया विद्यापीठातील जैववैद्यकीय शास्त्रज्ञ चांगचेंग झोउ यांनी सांगितले की, आपल्या आतड्यांमध्ये एक विशेष प्रकारचा रिसेप्टर असतो, ज्याला प्रिग्नेन एक्स – पीएक्सआर (Pregnane X – PXR) म्हणतात. हे डायसायक्लोहेक्साइल पैथेलेट (dicyclohexyl phthalate या DCHP) नावाच्या प्लास्टिक रसायनाद्वारे सक्रिय केले जाते. त्यामुळे कोलेस्टेरॉल शोषून घेणारे आणि वाहून नेणारी प्रथिने निष्क्रिय होऊ लागतात. त्यामुळे कोलेस्ट्रॉल वाढते आणि हृदयाशी संबंधित आजार होतात.
कोलेस्ट्रॉल नियंत्रित करणारी सिग्नलिंग यंत्रणा खराब होते
खरं तर, DCHP आपल्या शरीरात उपस्थित असलेल्या आतड्यांसंबंधी PXR सिग्नलिंग खराब करतात. त्यामुळे शरीरातील कोलेस्ट्रॉलचे प्रमाण वाढू लागते. DCHP हे सर्वात जास्त वापरले जाणारे पैथेलेट प्लास्टिसायझर आहे. पर्यावरण संरक्षण संस्थेने या रासायनिक घटकाचा उच्च धोका असलेल्या पदार्थांमध्ये समावेश करून त्याची तपासणी करण्याच्या सूचना दिल्या आहेत. तथापि, मानवी शरीरावर DCHP चे किती दुष्परिणाम होतात हे अद्याप माहित नाही. पण अभ्यास चालू आहे.
चांगचेंग झोउ म्हणाले की, आम्हाला DCHP चे सुरुवातीचे दुष्परिणाम सापडले आहेत. हा घातक परिणाम आम्ही उंदरांच्या शरीरावर पाहिला. पण उंदरांसारखे PXR सिग्नलिंगही आपल्या शरीरात असतात. हे प्लास्टिक प्रेगनेन-एक्स रिसेप्टर बिघडवून डिस्लिपिडेमिया म्हणजेच कोलेस्टेरॉलची पातळी वाढवते. त्यामुळे हृदयविकार वाढू लागतात. हा अभ्यास नुकताच जर्नल एनवायरमेंटल हेल्थ पर्सपेक्टिव प्रकाशित झाला आहे.
